Anotaciones sobre el proceso de recepción de las causas de revocación de la donatio mortis causa romana

AutorAlfonso Murillo Villar
Cargo del AutorUniversidad de Burgos
Páginas581-611
ANOTACIONES SOBRE EL PROCESO DE RECEPCIÓN
DE LAS CAUSAS DE REVOCACIÓN DE LA DONATIO
MORTIS CAUSA ROMANA
A M V
Catedrático de Derecho Romano. Universidad de Burgos
Resumen: Para que una donatio mortis causa tenga eficacia definitiva se requiere la
premoriencia del donante al donatario o al menos la no supervivencia del
primero al segundo. Este tipo de donaciones son susceptibles de revocación
siempre y cuando se produzca alguno de los supuestos sistematizados a par-
tir de las fuentes romanas. Con este trabajo lo que se pretende es realizar un
estudio de la evolución histórica de la recepción del mencionado casuis-
mo, al objeto de evidenciar cómo se ha plasmado en los distintos cuerpos
normativos históricos, analizar su vigencia en nuestros ordenamientos ju-
rídicos actuales y aventurar su futura regulación si llegara a producirse la
unificación del derecho europeo.
Abstract: The death of the donor prior to the donee or at least the former not
outliving the latter is required before a donation mortis causa may be fully
effective. These types of donations may always be annuled provided that
one or another of the circumstances arises that have been systematized on
the basis of Roman legal sources. With this study, the aim is to conduct a
review of the historic evolution of the aforementioned casuistry, with a
view to highlighting the way it has been expressed in the various historical,
normative texts, so as to analyse its validity in our present-day legal orders
and to conjecture over its future regulation if the unification of European
law were to take place.
Palabras clave: Donación, donatio mortis causa, causas de revocación, recepción del de-
recho romano
Keywords: Donation, donatio mortis causa, causes of annulment, reception of
Roman Law
Alfonso Murillo Villar
— 582 —
Sumario:
I.- Introducción. II.- Causas de revocación: a.- Revocación cuando el donante su-
pera el peligro de muerte. b.- Revocación por premoriencia del donatario al donante.
c.- Revocación porque el donatario modifica su situación jurídica. d.- Revocación a
libre voluntad (ad libitum) del donante. III.- Recepción de la revocación de las dona-
ciones mortis causa: a.- Código de Eurico. b.- Fuero Juzgo. c.- Lo Codi. d.- Fuero Real.
e.- Las Partidas. f.- Leyes de Toro. g.- Nueva y Novísima Recopilación. h.- Proyectos
de Código civil de 1836 y 1851. i.- Código Civil español. j.- Código civil de Cataluña.
k.- Compilación del Derecho civil de Navarra. l.- Draft Common Frame of Reference
(DCFR). Marco común de referencia.
I. INTRODUCCIÓN
Coincide la doctrina en definir la donatio mortis causa1 (d.m.c.) como aquella do-
nación que requiere para tener una eficacia definitiva la premoriencia del donante al
donatario o al menos la no supervivencia del primero al segundo. Si por ventura la
muerte del donante y del donatario se produjese en el mismo momento, la donatio
mortis causa pendiente entre ellos no pierde sus efectos2. La posibilidad de revocación
fue siempre consustancial a la donatio mortis causa. Mientras el donante no fallezca
la donación es imperfecta, lo que implica que podrá revocarla simplemente si se arre-
piente de haberla hecho. Por el contrario, la donación perfecta se convierte en un ne-
gocio irrevocable, no sólo para el donante sino incluso para sus propios herederos ya
que no podrán exigir al donatario la restitución del monto de la donatio. En definitiva,
hablar de donatio mortis causa perfecta es sinónimo de donación irrevocable, al igual
que revocabilidad y donatio mortis causa imperfecta son correlativos. Ello supone que
el ejercicio de revocación corresponde en exclusiva al donante3.
Con posterioridad al trabajo de Rodríguez Díaz se ha publicado una interesan-
te monografía de Tort-Martorell, centrada en la época clásica, en donde apunta que
como la donatio mortis causa se basa en la existencia de un peligro cierto y determina-
do para la vida del donante, las formas de acabar dicha liberalidad, superado el estado
de provisionalidad, eran que el donante muriese como consecuencia del peligro que
le movió a donar y, por tanto, fuera ya un negocio perfecto desde su constitución pero
eficaz desde su muerte, o que el donante sobreviviese al peligro y, en consecuencia,
1 Justiniano lo hace en I.2.7.1.- Mortis causa donatio est, quae propter mortis fit suspicionem, cum quis
ita donat, ut, si quid humanitus ei contigisset, haberet is qui accepit: sin autem supervixisset qui donavit,
reciperet, vel si eum donationis paenituisset aut prior decesserit is cui donatum sit.
2 B. BIONDI, Successione testamentaria e donazioni2, Milano, 1955, p.707; M. AMELOTTI, La “donatio
mortis causa” in diritto romano, Milano, 1953, p.3; s.v. “donatio mortis causa” (Diritto romano), NNDI, VI,
Torino, 1960, ristampa, 1981, p.222; s.v. “donazione mortis causa” (Diritto romano), en E.D., XIII, Varese,
1964, p.1000.
3 E. RODRÍGUEZ DÍAZ, Algunos aspectos de la donatio mortis causa en el derecho romano, Oviedo,
2000, pp. 107 ss., con importante aparato bibliográfico que sirve por todos.

Para continuar leyendo

Solicita tu prueba

VLEX utiliza cookies de inicio de sesión para aportarte una mejor experiencia de navegación. Si haces click en 'Aceptar' o continúas navegando por esta web consideramos que aceptas nuestra política de cookies. ACEPTAR