Textos de fuentes de derecho romano
Autor | M. A. Sonia Mollá Nebot/José María Llanos Pitarch |
Páginas | 9-58 |
Page 9
“El derecho es el arte de lo bueno y de lo justo”
(D. 1,1,1
pr., Ulp.
1
inst.
)
Page 11
El objeto de estudio del Derecho Privado Romano es el de su Jurisprudencia, de ahí que aunque el derecho se integra tanto de jurisprudencia como de dictados de poder (leyes y constituciones), sea aquélla el centro de nuestro interés, y quizá no tanto la solución concreta, como “el modo jurídico que encierra su razonamiento”. La primera jurisprudencia surge en la interpretación de la Ley de las XII Tablas, cuya calidad legislativa no es desta-cable respecto de otros cuerpos legislativos coetáneos; sí, en cambio, lo es su método de interpretación, que convierte a la Jurisprudencia Romana en una jurisprudencia ejemplar.
Por ello, consideramos interesante para la comprensión de la asignatura, reproducir ejemplos de textos a los que genéricamente llamamos “Fuentes de Derecho” (en la medida en que son objeto de interpretación jurisprudencial, o jurisprudencia directamente), que surgen en los mil años de historia que median entre el primer código del derecho romano y la última obra legislativa y jurisprudencial del Imperio Romano, lo que abarca desde la Ley de las XII Tablas (s. V a. C.) hasta la compilación Justinianea, universalmente conocida como Corpus Iuris (s. VI de nuestra era). Esta última obra es fundamental por lo que ya hemos señalado respecto de la Jurisprudencia, dado que constituye una síntesis del Derecho Romano precedente y, sobre todo, porque su obra central, el Digesto, es la compilación de Jurisprudencia romana por antonomasia, esto es, de ius. Esta elaboración jurisprudencial emanada de la autoridad de los iuris-prudentes, al margen de los dictados de poder que integran los Códigos, es la gran creación de los romanos, base del derecho posterior, y constante recurso de la Jurisprudencia actual.
Por lo anterior, el compendio de textos que se recogen en este manual corresponde, en primer lugar, a la Ley de las XII Tablas (como la “Primera Jurisprudencia”), y por otra parte, al Digesto, como la obra más importante de jurisprudencia romana.
A los efectos de un manual de prácticas, y con el objetivo de facilitar a los alumnos el seguimiento de la obra jurisprudencial completa, se ha aña-dido un índice de los Títulos del Edicto Perpetuo, por tratarse de materias eminentemente procesales, así como un índice del Digesto y un repertorio de los juristas cuyas obras fueron recogidas en el mismo.
*** *** ***
Page 12
Resulta necesario para los autores de este manual, mostrar nuestro sincero agradecimiento a todos los alumnos que, año tras año, nos alientan en nuestra labor docente, nos participan sus dudas, los problemas que les surgen en su estudio, y nos aportan sugerencias, haciendo honor a la frase del prof. Álvaro d’Ors: “pregunta quien puede, responde quien sabe”. Por la experiencia con estos alumnos pasados, y para beneficio de los futuros, se ha realizado este libro. Así mismo, agradecemos a la Universitat de València, la aportación de sus medios bibliográficos y técnicos, y al prof. Dr. D. Antonio Fernández de Buján, Catredrático de Derecho Romano, en la Universidad Autónoma de Madrid, y Director de la Colección en la que este trabajo se integra, por su continuado ánimo en nuestra labor docente e investigadora, y por su profundo apoyo y consejo académico.
Page 13
TABLA XI
1. (Los decenviros)1 habiendo redactado diez tablas de leyes de suma equidad y prudencia, en el año siguiente otros decenviros les sustituyeron … los cuales añadieron dos tablas de leyes inicuas y establecieron, por una ley muy inhumana, que no podían celebrarse matrimonios legítimos entre patricios y plebeyos (Cicerón de rep. 2.36.61 - 2.37.63).
TABLA I
8. Después del medio día se tenga por vencedor del litigio a la parte que se halle presente (Gell. 17.2.10).
TABLA II
2. Grave enfermedad … o día fijado con un forastero2… si uno de estos impedimentos existe para el juez, el árbitro o para el reo, por esta causa aplácese el día (Fest. F. 253: F. 290; Cicerón de off. 1.12.37).
Page 14
Tit. § 3
I De his, qui in municipio colonia foro iure dicundo praesunt
1 Si quis ius dicenti non obtemperaverit
2 Si quis in ius vocatus ad eum, qui in municipio colonia foro iure dicundo praeerit, non ierit sive quis eum vocaverit, quem ex edicto non debuerit
3 De cautione et possessione ex causa damni infecti danda
4 De fugitivis
5 ? ?
6 De vadimonio Romam faciendo
II De iurisdictione
7 De albo corrupto
8 Quod quisque iuris in alterum statuerit, ut ipse eodem iure utatur
III 9 De edendo
IV 10 De pactis et conventionibus
V De in ius vocando
11 In ius vocati, ut eant aut vindicem dent
12 Ne quis eum, qui in ius vocabitur, vi eximat
13 ? ?
VI De postulando
14 Qui omnino ne postulent
15 Qui pro aliis ne postulent
16 Qui nisi pro certis personis ne postulent
VII De vadimoniis
17 De vadimonio faciendo
18 Quanti vadimonia fiant
19 Qui satisdare cogantur vel iurato promittant vel suae promissioni committantur
20 De vadimonio concipiendo
Page 15
21 Si ex noxali causa agatur, quemadmodum caveatur
22 Quas personas sine permissu praetoris vadari non liceat
23 De eo, per quem factum erit, quo minus quis vadimonium sistat
24 Quibus ex causis vadimonia recuperatoribus suppositis fiant
VIII De cognitoribus et procuratoribus et defensoribus
25 Qui ne dent cognitorem
26 Qui ne dentur cognitores
27 De cognitore ad litem suspiciendam dato
28 De cognitore abdicando vel mutando
29 Quibus alieno nomine agere liceat
30 Quibus alieno nomine, item per alios agere no liceat
31 Quibus municipum nomine agere liceat
32 De defendendo eo, cuius nomine quis aget, et de satisdando
33 Quod adversus municipes agatur
34 Quod cuiuscumque universitatis nomine vel contra eam agatur
35 De negotiis gestis
IX 36-38 De calumniatoribus
X De in integrum restitutionibus
39 Quod metus causa gestum erit
40 De dolo malo
41 De minoribus XXV annis
42 De capite minutis
43 Quod eo auctore qui tutor non fuerit [gestum (?)] ese dicatur
44 Ex quibus causis maiores XXV annnis in integrum restituuntur
45 De lite restituenda
46 De alienation iudicii mutandi causa facta
47 De restitutione heredum?
XI De receptis
48 Qui arbitrium receperint, ut sententiam dicant
49 Nautae caupones stabularii ut recepta restituant
50 Argentariae mensae exercitores quod pro alio solvi receperint ut solvent
Page 16
XII 51 De satisdando
XIII 52 Quibus causis praeiudicium fiery non oportet
XIV De iudiciis
53 De interrogationibus in iure faciendis
54 De iureiurando
55 Si cum eo agatur, qui incertum promiserit
56 In bonae fidei iudiciis quando praescribatur (?)
57 [Si incertum condicatur (?)]
58 De noxalibus actionibus
59 De vacatione. Si iudex litem suam fecerit
XV De his quae cuiusque in bonis sunt
60 De Publiciana in rem action
61 De his qui deiecerint vel effuderint
62 Ne quis in suggrunda protective id positum habeat, cuius casus nocere posit
63 De servo corrupto
64 De aleatoribus
65 Si hereditas petatur
66 Si pars hereditatis petatur
67 Quemadmodum a bonorum possessore vel contra eum agatur
68 De fideicomissaria hereditatis petitione et utilibus actionibus
69 De rei vindicatione
70 Si ager vectigalis petatur
71 Si praedium stipendiarium vel tributarium petatur
72 Si ususfructus petatur vel ad alium pertinere negetur
73 Si servitus vindicetur fecisse dicetur
74 De modo agri
75 Si quadrupes pauperiem fecisse dicetur
76 De pastu pecoris
77 Ad legem Aquiliam
78 In factum adversus nautas caupones stabularius
79 Finium regundorum
80 Familiae erciscundae
81 Communi dividundo
Page 17
82 De utili comuni dividundo iudicio
83-88 De fideiussore et sponsore
89 Si mensor falsum modum dixerit
90 Ad exhibendum
XVI De religiosis et sumptibus funerum
91 Si quis mortuum in locum alterius intulerit vel inferre curaverit
92 Si quis mortuum inferre prohibitus esse dicetur
93 De sepulchro violato
94 De sumptibus funerum
XVII De rebus creditis
95 Si certum petetur (a. certa pecunia; b. certa res)
96 De eo quod certo loco dari oportet
97 De pecunia constituta
98 Commodati [ve contra]
100 De compensationibus
XVIII Quod cum magistrato navis, institore eove, qui in aliena potestate erit, negotium gestum erit
101 De exercitoria action
102 De institoria action
103 De tributoria action
104 Quod cum eo, qui in aliena potestate est, negotium gestum esse dicetur
105 Ad senates consultum Vellaeanum
XIX De bonae fidei iudiciis
106 Depositi [vel contra]
107 Fiduciae
108 Mandati [vel contra]
109 Pro socio
110 Empti venditi
111 Locati conducti
112 [De aestimato?]
XX De re uxoria
113 Soluto matrimonio dos quemadmodum petatur
114 De alterutro
Page 18
115 De rebus amotis
116 De moribus
XXI De liberis et de ventre
117 De agnoscendis liberis
118 De inspiciendo ventre custodiendoque partu
119 Si ventris nomine muliere in possessionem missa eadem possessio dolo malo ad alium translata ese dicatur
120 Si mulier ventris nomine in possessione calumniae causa fuisse dicatur
XXII De tutelis
121 De administratione tutorum
122 Si quis, cum tutor non esset, in contrahendo auctor factus erit
123 De suspectis (?) tutoribus
124 Arbitrium tutelae
125 Rationibus distrahendis
126 [De eo qui pro tutore negotia gessit]
127 De magistratibus conveniendis
XXIII De furtis
128 Furti nec manifesti
129 Furti concepto
130 Furti oblati
131 De tigno iuncto
132 Furti manifesti
133 Furti prohibiti
134 Furti non exhibiti
135 Si is, qui testamento liber ese iussus erit, post mortem domini ante aditam hereditatem subripuisse aut corrupisse quid dicetur
136 Furti adverus nautas caupones stabularios
137 Si familia furtum fecisse dicetur
138 Quod familia publicanorum furtum fecisse dicetur
139 Arborum furtim caesarum
XXIV De iure patronatus
140 De operis libertorum
141 Si ingenuus esse dicetur
XXV De bonorum possessionibus
Page 19
...
Para continuar leyendo
Solicita tu prueba