Textos de fuentes de derecho romano

AutorM. A. Sonia Mollá Nebot/José María Llanos Pitarch
Páginas9-58

Page 9

“El derecho es el arte de lo bueno y de lo justo”
(D. 1,1,1
pr., Ulp. 1 inst. )

Page 11

El objeto de estudio del Derecho Privado Romano es el de su Jurisprudencia, de ahí que aunque el derecho se integra tanto de jurisprudencia como de dictados de poder (leyes y constituciones), sea aquélla el centro de nuestro interés, y quizá no tanto la solución concreta, como “el modo jurídico que encierra su razonamiento”. La primera jurisprudencia surge en la interpretación de la Ley de las XII Tablas, cuya calidad legislativa no es desta-cable respecto de otros cuerpos legislativos coetáneos; sí, en cambio, lo es su método de interpretación, que convierte a la Jurisprudencia Romana en una jurisprudencia ejemplar.

Por ello, consideramos interesante para la comprensión de la asignatura, reproducir ejemplos de textos a los que genéricamente llamamos “Fuentes de Derecho” (en la medida en que son objeto de interpretación jurisprudencial, o jurisprudencia directamente), que surgen en los mil años de historia que median entre el primer código del derecho romano y la última obra legislativa y jurisprudencial del Imperio Romano, lo que abarca desde la Ley de las XII Tablas (s. V a. C.) hasta la compilación Justinianea, universalmente conocida como Corpus Iuris (s. VI de nuestra era). Esta última obra es fundamental por lo que ya hemos señalado respecto de la Jurisprudencia, dado que constituye una síntesis del Derecho Romano precedente y, sobre todo, porque su obra central, el Digesto, es la compilación de Jurisprudencia romana por antonomasia, esto es, de ius. Esta elaboración jurisprudencial emanada de la autoridad de los iuris-prudentes, al margen de los dictados de poder que integran los Códigos, es la gran creación de los romanos, base del derecho posterior, y constante recurso de la Jurisprudencia actual.

Por lo anterior, el compendio de textos que se recogen en este manual corresponde, en primer lugar, a la Ley de las XII Tablas (como la “Primera Jurisprudencia”), y por otra parte, al Digesto, como la obra más importante de jurisprudencia romana.

A los efectos de un manual de prácticas, y con el objetivo de facilitar a los alumnos el seguimiento de la obra jurisprudencial completa, se ha aña-dido un índice de los Títulos del Edicto Perpetuo, por tratarse de materias eminentemente procesales, así como un índice del Digesto y un repertorio de los juristas cuyas obras fueron recogidas en el mismo.

*** *** ***

Page 12

Resulta necesario para los autores de este manual, mostrar nuestro sincero agradecimiento a todos los alumnos que, año tras año, nos alientan en nuestra labor docente, nos participan sus dudas, los problemas que les surgen en su estudio, y nos aportan sugerencias, haciendo honor a la frase del prof. Álvaro d’Ors: “pregunta quien puede, responde quien sabe”. Por la experiencia con estos alumnos pasados, y para beneficio de los futuros, se ha realizado este libro. Así mismo, agradecemos a la Universitat de València, la aportación de sus medios bibliográficos y técnicos, y al prof. Dr. D. Antonio Fernández de Buján, Catredrático de Derecho Romano, en la Universidad Autónoma de Madrid, y Director de la Colección en la que este trabajo se integra, por su continuado ánimo en nuestra labor docente e investigadora, y por su profundo apoyo y consejo académico.

Page 13

A) Ley de las XII tablas

TABLA XI

1. (Los decenviros)1 habiendo redactado diez tablas de leyes de suma equidad y prudencia, en el año siguiente otros decenviros les sustituyeron … los cuales añadieron dos tablas de leyes inicuas y establecieron, por una ley muy inhumana, que no podían celebrarse matrimonios legítimos entre patricios y plebeyos (Cicerón de rep. 2.36.61 - 2.37.63).

TABLA I

8. Después del medio día se tenga por vencedor del litigio a la parte que se halle presente (Gell. 17.2.10).

TABLA II

2. Grave enfermedad … o día fijado con un forastero2… si uno de estos impedimentos existe para el juez, el árbitro o para el reo, por esta causa aplácese el día (Fest. F. 253: F. 290; Cicerón de off. 1.12.37).

Page 14

B) Índice del edicto perpetuo

Tit. § 3

I De his, qui in municipio colonia foro iure dicundo praesunt

1 Si quis ius dicenti non obtemperaverit

2 Si quis in ius vocatus ad eum, qui in municipio colonia foro iure dicundo praeerit, non ierit sive quis eum vocaverit, quem ex edicto non debuerit

3 De cautione et possessione ex causa damni infecti danda

4 De fugitivis

5 ? ?

6 De vadimonio Romam faciendo

II De iurisdictione

7 De albo corrupto

8 Quod quisque iuris in alterum statuerit, ut ipse eodem iure utatur

III 9 De edendo

IV 10 De pactis et conventionibus

V De in ius vocando

11 In ius vocati, ut eant aut vindicem dent

12 Ne quis eum, qui in ius vocabitur, vi eximat

13 ? ?

VI De postulando

14 Qui omnino ne postulent

15 Qui pro aliis ne postulent

16 Qui nisi pro certis personis ne postulent

VII De vadimoniis

17 De vadimonio faciendo

18 Quanti vadimonia fiant

19 Qui satisdare cogantur vel iurato promittant vel suae promissioni committantur

20 De vadimonio concipiendo

Page 15

21 Si ex noxali causa agatur, quemadmodum caveatur

22 Quas personas sine permissu praetoris vadari non liceat

23 De eo, per quem factum erit, quo minus quis vadimonium sistat

24 Quibus ex causis vadimonia recuperatoribus suppositis fiant

VIII De cognitoribus et procuratoribus et defensoribus

25 Qui ne dent cognitorem

26 Qui ne dentur cognitores

27 De cognitore ad litem suspiciendam dato

28 De cognitore abdicando vel mutando

29 Quibus alieno nomine agere liceat

30 Quibus alieno nomine, item per alios agere no liceat

31 Quibus municipum nomine agere liceat

32 De defendendo eo, cuius nomine quis aget, et de satisdando

33 Quod adversus municipes agatur

34 Quod cuiuscumque universitatis nomine vel contra eam agatur

35 De negotiis gestis

IX 36-38 De calumniatoribus

X De in integrum restitutionibus

39 Quod metus causa gestum erit

40 De dolo malo

41 De minoribus XXV annis

42 De capite minutis

43 Quod eo auctore qui tutor non fuerit [gestum (?)] ese dicatur

44 Ex quibus causis maiores XXV annnis in integrum restituuntur

45 De lite restituenda

46 De alienation iudicii mutandi causa facta

47 De restitutione heredum?

XI De receptis

48 Qui arbitrium receperint, ut sententiam dicant

49 Nautae caupones stabularii ut recepta restituant

50 Argentariae mensae exercitores quod pro alio solvi receperint ut solvent

Page 16

XII 51 De satisdando

XIII 52 Quibus causis praeiudicium fiery non oportet

XIV De iudiciis

53 De interrogationibus in iure faciendis

54 De iureiurando

55 Si cum eo agatur, qui incertum promiserit

56 In bonae fidei iudiciis quando praescribatur (?)

57 [Si incertum condicatur (?)]

58 De noxalibus actionibus

59 De vacatione. Si iudex litem suam fecerit

XV De his quae cuiusque in bonis sunt

60 De Publiciana in rem action

61 De his qui deiecerint vel effuderint

62 Ne quis in suggrunda protective id positum habeat, cuius casus nocere posit

63 De servo corrupto

64 De aleatoribus

65 Si hereditas petatur

66 Si pars hereditatis petatur

67 Quemadmodum a bonorum possessore vel contra eum agatur

68 De fideicomissaria hereditatis petitione et utilibus actionibus

69 De rei vindicatione

70 Si ager vectigalis petatur

71 Si praedium stipendiarium vel tributarium petatur

72 Si ususfructus petatur vel ad alium pertinere negetur

73 Si servitus vindicetur fecisse dicetur

74 De modo agri

75 Si quadrupes pauperiem fecisse dicetur

76 De pastu pecoris

77 Ad legem Aquiliam

78 In factum adversus nautas caupones stabularius

79 Finium regundorum

80 Familiae erciscundae

81 Communi dividundo

Page 17

82 De utili comuni dividundo iudicio

83-88 De fideiussore et sponsore

89 Si mensor falsum modum dixerit

90 Ad exhibendum

XVI De religiosis et sumptibus funerum

91 Si quis mortuum in locum alterius intulerit vel inferre curaverit

92 Si quis mortuum inferre prohibitus esse dicetur

93 De sepulchro violato

94 De sumptibus funerum

XVII De rebus creditis

95 Si certum petetur (a. certa pecunia; b. certa res)

96 De eo quod certo loco dari oportet

97 De pecunia constituta

98 Commodati [ve contra]

100 De compensationibus

XVIII Quod cum magistrato navis, institore eove, qui in aliena potestate erit, negotium gestum erit

101 De exercitoria action

102 De institoria action

103 De tributoria action

104 Quod cum eo, qui in aliena potestate est, negotium gestum esse dicetur

105 Ad senates consultum Vellaeanum

XIX De bonae fidei iudiciis

106 Depositi [vel contra]

107 Fiduciae

108 Mandati [vel contra]

109 Pro socio

110 Empti venditi

111 Locati conducti

112 [De aestimato?]

XX De re uxoria

113 Soluto matrimonio dos quemadmodum petatur

114 De alterutro

Page 18

115 De rebus amotis

116 De moribus

XXI De liberis et de ventre

117 De agnoscendis liberis

118 De inspiciendo ventre custodiendoque partu

119 Si ventris nomine muliere in possessionem missa eadem possessio dolo malo ad alium translata ese dicatur

120 Si mulier ventris nomine in possessione calumniae causa fuisse dicatur

XXII De tutelis

121 De administratione tutorum

122 Si quis, cum tutor non esset, in contrahendo auctor factus erit

123 De suspectis (?) tutoribus

124 Arbitrium tutelae

125 Rationibus distrahendis

126 [De eo qui pro tutore negotia gessit]

127 De magistratibus conveniendis

XXIII De furtis

128 Furti nec manifesti

129 Furti concepto

130 Furti oblati

131 De tigno iuncto

132 Furti manifesti

133 Furti prohibiti

134 Furti non exhibiti

135 Si is, qui testamento liber ese iussus erit, post mortem domini ante aditam hereditatem subripuisse aut corrupisse quid dicetur

136 Furti adverus nautas caupones stabularios

137 Si familia furtum fecisse dicetur

138 Quod familia publicanorum furtum fecisse dicetur

139 Arborum furtim caesarum

XXIV De iure patronatus

140 De operis libertorum

141 Si ingenuus esse dicetur

XXV De bonorum possessionibus

Page 19

...

Para continuar leyendo

Solicita tu prueba

VLEX utiliza cookies de inicio de sesión para aportarte una mejor experiencia de navegación. Si haces click en 'Aceptar' o continúas navegando por esta web consideramos que aceptas nuestra política de cookies. ACEPTAR